MÜCEVHERAT SEKTÖRÜNDE FRANCHISING

Franchising, sözleşmeden lokasyonun belirlenmesine, teminat koşullarından yıllık kota uygulamalarına, ürün tedariğinden reklam çalışmalarına, dekorasyon standartlarından kayıt altyapısına kadar pek çok faktörün detaylı bir şekilde ele alınmasını gerektiren bir sistem. Franchising sisteminin olmazsa olmaz başlıklarını sizin için araştırdık.

FRANCHISING SÖZLEŞMESİ

Franchise veren ile franchise alan arasındaki ticari ilişkinin tamamı sözleşme ile belirlenir. Sözleşme ile tespit edilmemiş bir franchising ilişkisinden sözetmek mümkün değildir. Sözleşmeler genellikle 5 yıllık süre için yapılır. Sağlıklı hazırlanmış bir sözleşme franchising sisteminin temel unsurudur. Sistemin temel esasları başlığında incelediğimiz bütün maddeler franchising sözleşmesinde yer alır.

TEMİNAT

Kuyumculuk ve mücevherat sektöründe ilk zamanlarda teminat senedi uygulaması yaygınken, son yıllarda banka teminat mektubu uygulaması en çok tercih edilen yöntemlerden biri haline gelmiştir. Franchisor firma, sistemin işlerliğini garanti altına almak, denetim sistemini etkinleştirmek ve iş ortakılığı süresince ortaya çıkacak cari hesap bakiyelerinin karşılığı olarak teminat talep eder. Bu teminatın şekli sistemin ilk uygulanmaya başlandığı yıllarda senet iken, son zamanlarda franchisor firmalar banka teminat mektubu talep etmektedirler. Franchisor firmalar ortaya çıkabilecek sorunları karşılıklı güven temeline dayalı ilişkilerle çözme yoluna giderler. Bugüne kadar banka teminat mektubunun kullanılması yoluna gidilerek çözülmüş bir franchising ilişkisi örneği yoktur. Teminat senedi, banka teminat mektubu, gayrimenkul ipoteği en çok tercih edilen teminat yöntemleridir.

ROYALTY / İSİM BEDELİ

Sektörümüzde royalty ya da franchisee fee gibi uygulamalar yoktur. Dünyadaki franchising uygulamalarının en önemli unsurlarından biridir. Franchise veren firma isim hakkı olarak belli bir ücret ya da satıştan pay talep eder. Sistemin gelişmesi ile birlikte önümüzdeki yıllarda özellikle belirli lokasyonlardaki mağazalar için talep edilmesi söz konusu olabilir. Royalty bedeli, yalnızca bir firma tarafından sisteme ilk geçiş döneminde talep edilmiş, fakat talep edilen bu bedelin franchisee olma talebini olumsuz etkilemesi ile bu madde iptal edilmiştir. Dünyadaki franchising uygulamalarında royalty, franchise veren firmanın gelirleri arasında önemli bir paya sahiptir.

MAĞAZA YERİNİN TESPİTİ

Doğru bölgede açılmamış bir mağaza, sistemin diğer unsurları ne kadar mükemmel uygulanırsa uygulansın hedeflenen karlılığa sahip bir yatırım olmayacaktır. İş ortaklığı yapmayı planladığınız franchisor’un marka konumlandırması, ürün çeşidi, fiyatlama politikası vb. özellikleri, sizin mağaza açmayı planladığınız bölgedeki talebin yapısına uygun olmalıdır. Aksi taktirde yapılacak iş ortaklığının getirileri beklenenden düşük olacaktır. Franchising sisteminde ortaya çıkan memnuniyetsizliklerin çok önemli bir oranı doğru olmayan lokasyon tercihleridir.

Mağaza yeri ile ilgili talep franchisor tarafından değerlendirilir. Talebin yapısı, müşteri profili, nüfus yoğunluğu, mağazanın konumu, güvenliği, binanın fiziki şartları, mağazanın büyüklüğü, vitrin cephesi vb. kriterler değerlendirildikten sonra karar verilir. Franchisor firmaların büyük bir çoğunluğu en az 50 m2 büyüklük ve en az 4-5 metre vitrin cephesi gibi kriterleri talep ederler.

DEKORASYON

Sistemde mağaza dekorasyonları standarttır. Bazı firmalar mağazanın bulunduğu lokasyona ve semte göre alternatif standart dekorasyona sahip mağaza formatları da geliştirmişlerdir. Örneğin bir markanın Akmerkez mağazası ile Kütahya’nın Tavşanlı ilçesinde bulunan mağaza tipleri farklılık gösterebilir. Aslında bu durum franchising sisteminin temel prensipleri ile her ne kadar uyumlu olmasa da başarılı ticari sonuçlar doğurabilmektedir. Mağaza dekorasyon tipleri 2’den fazla olmamalıdır.

Sistemde mağaza dekorasyon giderleri franchise alan tarafından karşılanır. Mimari çizimler franchise veren tarafından belirlenen mimar tarafından hazırlanır. Bir mağazanın m2 dekorasyon maliyeti normal şartlarda 1.000 – 1.800 USD arasındadır. Mağazanın franchise alanın mülkiyetinde olması tercih edilir. Eğer mağaza kira ise, kira sözleşmesi en az 3 yıllık ya da en az franchising sözleşmesi süresi kadar olmalıdır.

ÜRÜN TEDARİĞİ

Franchising sisteminde ürün servisi ve satışı merkez showroom’larda yapılır. Mağazalara servis yapan aktif pazarlama ekipleri yoktur. Franchisee’ler genelde İstanbul’da bulunan merkez showroomları ziyaret ederek tüm ürünleri görebilir ve ihtiyaç duyduklarını satın alırlar. İnternetin hemen hemen her mağazada kullanılmaya başlaması ile birlikte internet üzerinden sipariş sistemi de hızla yaygınlaşmaktadır. Bu sayede franchisee mağazasından ayrılmadan, günün 24 saati dilediği ürünlerin siparişini internet üzerinden geçebilir.

YILLIK KOTA UYGULAMASI

Franchisor firma aktif pazarlama döneminde bir bölgede birden fazla mağaza ile çalışmış olabilir. Ancak franchising sistemi ile birlikte, franchise mağazadan başka bir kuyumcuya ürün satışı yapması söz konusu değildir. Franchisor, o bölgede elde ettiği toplam geliri gözardı ederek yalnızca bir kuyumcu ile iş ortaklığı yapar ve bölgede franchising öncesi dönemde elde ettiği geliri yalnızca bir mağazadan elde etmeyi hedefler. Bu yüzden sözleşmenin imzalanması sırasında belli bir kota alt limiti belirler ve mağazanın bu hedefe ulaşmasını ister. Bu yüzden o bölgede başka mağazaya ürün satmaz.

BÖLGE KONTENJANI

Eğer bir mağaza, franchisorun o bölgeden elde etmeyi planladığı geliri yaratmada yeterli olmayacaksa, franchisor o bölgede birden fazla mağaza açmayı talep edebilir. Örneğin; Afyon için yalnızca bir mağaza kontenjanı ayrılmışken İzmir için bu sayı daha fazla olabilir. Bölgede açılacak mağaza sayısı franchising sözleşmesinde kesinlikle tespit edilmelidir.

İADE UYGULAMASI

Franchising sisteminde de franchisor firmalar, iş ortağı franchiseelerin başarısını arttırmak için çeşitli uygulamalarda bulunurlar. Bunlardan birisi de satışı zor olan ürünlerin belli bir oranının iadesi şeklindedir. İade oranı da sözleşmede karşılıklı olarak anlaşılarak tespit edilmesi gereken bir konudur. Altın ve pırlanta kategorile- rine göre farklı iade oranları uygulanabilir.

MEVCUT MALLARIN ELDENÇIKARILMASI

Mağazalar, yeni açılarak ya da mevcut mağazanın dekorasyonunun değiştirilmesi şeklinde franchising sistemine dahil olurlar. Yeni açılan mağazanın çeşidinin tamamı merkez showroom’dan temin edilir. Ancak halihazırda çalışan ve stokları olan bir mağazanın franchisee olmadan önce mutlaka eski dönemden kalan yabancı firmalara ait olan ürünleri elden çıkarması gerekir. Bunun için karşılıklı olarak anlaşılarak, eski ürünlerin elden çıkartılması ile ilgili bir takvim ve yöntem belirlenir. Bir markanın altında başka bir firma ürünlerinin satılması mümkün değildir.

PERAKENDE SATIŞ YETKİSİ

Franchisee firmanın ürünlerini toptan olarak başka firmalara satması ya da kendisine ait diğer perakende mağaza ya da mağazalarda nihai tüketicilere sunması sözkonusu değilidir. Franchisor’un ürünleri yalnızca franchise mağazalarda ve belirlenen kalite standartlarında nihai tüketicilere sunulabilir.

YABANCI MAMÜL BULUNDURULMAMASI

Franchising sisteminde en önemli unsurlardan birisi de franchisor firmanın her bölgenin talebine uygun ürünlerin teminini mümkün kılacak tedarik zinciri yönetim sistemine ve bu ürünlerin mevcudiyetine imkan verecek stok gücüne sahip olmasıdır. Özellikle sistemin ilk yıllarında yaşanan bu problem sonraki yıllarda büyük ölçüde çözülmüştür.

Bununla birlikte bazı ürün gruplarını franchisor stoklarından temin etmek mümkün değildir. Örneğin; 22 ayar tel bilezik hiçbir zaman franchisor stoklarında bulunmaz, hatta bazı mağazalarda bulundurulmasına dahi izin verilmez.

Bazı franchise mağazaların çeşidin azlığı ya da fiyatların yüksekliği gibi gerekçelerle yabancı ürün sattığı dönemler olmuştur. Franchisor tarafından kötü niyetli olarak değerlendirilen buna benzer durumlarda sözleşme fesihlerinin yaşandığı da gözlenmiştir.

İş ortaklığı kararı verilmeden önce franchisee adayı firmanın değerlendirme yapması gereken en önemli faktörlerden birisi de franchisor firmanın ürün çeşidinin o bölgenin talebine uygunluğudur. Kaldı ki franchise veren firma da bölgenin talep ettiği ürün grubunun uygunluğunu değerlendirdikten sonra mağaza açılış talebini olumlu yanıtlar. Aksi taktirde sağlıklı bir ticaret söz konusu olmayacaktır.

Son yıllarda ürün tedariğinde sipariş planlama sistemi de verimli olarak kullanılmaya başlanmıştır. Sağlıklı uygulanan bu sistem sayesinde yüksek miktarlarda stok tutma maliyeti de ortadan kalkmış olmaktadır.

22 AYAR ÜRÜNLERİN VE SAR-RAFİYELERİN AYAR GARANTİSİ

Franchisee firma ayar garantisi olması koşulu ile bölge talebi müsait ise 22 ayar tel bilezik ve sarrafiye satabilir. Her ne kadar bu franchisor tarafından tercih edilen bir durum olmasa da bölgenin yapısına göre buna göz yumulduğu durumlar da olur. Pırlantalı mücevher kategorisinde faaliyet gösteren mağaza zincirlerinde 22 ayar bilezik satışına sıcak bakılmaz.

REKLAM KATKI PAYI

Franchisor sistemi kurar ve yönetir. Sistemin gider ve yatırımlarını da sistemin gelirlerinden karşılar. Bunu franchisee mağazalar adına yapar. Bazı firmalar reklam giderlerinin bir bölümünü franchisee firmalardan talep eder. Franchisee firmaların reklam giderlerini karşılama oranları satttıkları (başka bir deyişle satın aldıkları) ürün miktarı ile orantılıdır. Franchisor firmaların bir kısmı satın alınan ürünün belli bir oranı kadar (%7-%10 gibi) reklam katkı payı mahsup ederler. Burada temel amaç firmaların reklamlardan faydalanma oranlarına göre reklam gider yükünü taşımalarıdır. Çok satan firma çok, az satan firma da az reklam giderine katlanır.

Reklam katkı payı oranı altın grubunda işçilik üzerinden, pırlantalı mücev- her kategorisinde ürünün toplam bedeli üzerinde hesaplanır.

ÖDEMELERLE İLGİLİ DÖNÜŞ SÜRECİ

Bakiye dönüş süreleri sözleşmede belirlenir. (45 günde hesap kapatmak gibi) Ancak bu süre mevsime ve konjonktüre göre esneklik gösterebilir. Franchisor firmaların bir kısmı bakiye dönüş sürelerini kısaltmak için peşin ödeme indirimi ya da sene sonunda işçilik iadesi uygulamasına gidebilirler. Pırlanta ve altın ürün gruplarının ödeme süreleri farklılık gösterir.

Bankalarla yapılan anlaşmalarla artık firmalar altın kredi sistemini devreye sokmulşardır. Bu sisteme göre mağazalar genel merkezden aldıkları ürünlerin karşılığı kadar anlaşmalı bankadan kredi kullanma imkanına sahip olurlar ve borç alacak ilişkisi mağaza ile genel merkez arasında değil, mağaza ile banka arasında kurulur.